Łysica – Najwyższy szczyt Gór Świętokrzyskich

Łysica to najniższy szczyt w Koronie Gór Polski, wznoszący się na wysokość 612 m n.p.m. Mimo swojej stosunkowo niewielkiej wysokości, stanowi ważny punkt na mapie turystycznej Polski, będąc jednocześnie najwyższym wzniesieniem Gór Świętokrzyskich, a dokładnie ich pasma Łysogór.

Spis treści

• Historia Łysicy
• Lokalizacja i sposoby dotarcia
• Trasa i trudność dla dzieci
• Fauna i flora
• Trudność dojścia na szczyt
• Ciekawostki
• Pieczątki Korony Gór Polski

Przeczytaj także: Jakie szczyty należą do Korony Gór Polskich?

Historia Łysicy

Łysica, podobnie jak całe Góry Świętokrzyskie, jest miejscem o bogatej historii i tradycji, które sięgają czasów przedchrześcijańskich. Pasmo Łysogór, w tym również Łysica, od wieków stanowiło ośrodek kultu pogańskiego, skupionego na siłach natury. Przodkowie zamieszkujący te tereny wierzyli, że góry te mają szczególne, mistyczne znaczenie, co z biegiem lat przerodziło się w liczne rytuały i wierzenia związane z kultem słońca, księżyca i innych bóstw. Na pobliskiej Łysej Górze (obecnie Święty Krzyż) odbywały się obrzędy, podczas których wznoszono modły do tych boskich sił, a góry stawały się miejscem sabatów i magicznych praktyk. Wierzono, że właśnie tam spotykały się wiedźmy i czarownice, a potężne moce przyciągały zarówno wyznawców, jak i tych, którzy pragnęli korzystać z ich energii.

Sama Łysica, choć nie była głównym centrum tych rytuałów, znajdowała się blisko, a jej wyniosłość i niedostępność nadawały jej znaczenie symboliczne. Kamienne gołoborza, które pokrywają jej szczyt, uważano za dowód na działanie sił nadprzyrodzonych – według legend były one efektem boskich działań, a nie tylko wynikiem naturalnych procesów geologicznych.

W czasach chrześcijańskich te tereny przeszły istotną transformację duchową. Na miejsce dawnych wierzeń i rytuałów pogańskich wkroczyło chrześcijaństwo, które skutecznie adaptowało dawne miejsca kultu. W XI wieku na pobliskiej Łysej Górze powstało opactwo benedyktynów, które z czasem stało się jednym z najważniejszych ośrodków religijnych w Polsce. Klasztor na Świętym Krzyżu (dawniej Łysej Górze) przechowuje relikwie drzewa Krzyża Świętego, przyciągając pielgrzymów z całego kraju.

Pod wpływem chrześcijaństwa również Łysica zyskała nowe znaczenie. W Świętej Katarzynie, u jej stóp, już w XIV wieku wzniesiono kościół i klasztor, który stał się ważnym punktem dla pielgrzymów. Kościół św. Katarzyny DiM, związany z zakonem cystersów, pełnił funkcję miejsca modlitwy, medytacji i duchowej refleksji. Cystersi, którzy przybyli do Polski w średniowieczu, przynieśli ze sobą zaawansowane techniki uprawy roli i wiedzę, a ich klasztory były ośrodkami kultury i rozwoju społecznego.

Co ciekawe, chrześcijaństwo nie całkowicie wyparło dawnych wierzeń i legend związanych z górami. Przetrwały one w tradycji ludowej, często ubarwione nowymi, chrześcijańskimi znaczeniami. Góry Świętokrzyskie, w tym Łysica, do dziś są miejscem, gdzie sacrum spotyka się z pogańską przeszłością, co czyni ten region szczególnie interesującym z historycznego punktu widzenia.

Kult dawnych bogów naturalnych, czarownice i sabaty, które miały miejsce w okolicy, przetrwały w opowieściach ludowych, stając się częścią lokalnych legend. Miejsca takie jak Łysica wciąż noszą w sobie echo tych pradawnych wierzeń, a ich dzikość i piękno wzbudzają podziw i respekt wędrowców, którzy wybierają się na jej szlak.

Dziś Łysica jest nie tylko celem turystycznym, ale również świadkiem historii, która przez wieki kształtowała to miejsce i jego duchową tożsamość. To symbol przejścia od pogańskich obrzędów do chrześcijańskiej pobożności, a jednocześnie świadectwo bogatej kultury duchowej, która rozwijała się na tych terenach przez setki lat.

Lokalizacja i sposoby dotarcia

Łysica znajduje się w Świętokrzyskim Parku Narodowym, na wschodnim krańcu Pasma Łysogór. Najpopularniejszy szlak prowadzący na jej szczyt zaczyna się w miejscowości Święta Katarzyna, leżącej u podnóża góry. To tam znajduje się główne wejście do parku, a zarazem dogodny punkt startowy dla większości turystów. Święta Katarzyna oferuje kilka parkingów, na przykład przy wejściu do Świętokrzyskiego Parku Narodowego, co ułatwia dostęp do szlaku. Znajdziesz tam również miejsca noclegowe, takie jak Ośrodek Wypoczynkowy „Jodełka”, oraz punkty gastronomiczne i sklepy.

Alternatywnie, na Łysicę można się wybrać od strony wsi Kakonin, co stanowi krótszą trasę, lecz nie mniej malowniczą.

Trasa i trudność dla dzieci

Szlak na Łysicę z Świętej Katarzyny to ok. 2,5 km marszu, który zajmuje przeciętnie 1,5 godziny w jedną stronę. Trasa, oznaczona czerwonym szlakiem, nie jest szczególnie trudna technicznie, co czyni ją odpowiednią dla rodzin z dziećmi. Mimo że podejście ma momentami bardziej strome fragmenty, to jednak dzieci w wieku powyżej 5-6 lat nie powinny mieć większych trudności z dotarciem na szczyt. Szlak jest dobrze utrzymany, jednak miejscami może być śliski po opadach deszczu, co warto wziąć pod uwagę, planując wycieczkę.

Fauna i flora

Podczas wędrówki na Łysicę można podziwiać niezwykle różnorodną przyrodę, która jest typowa dla Gór Świętokrzyskich, a jednocześnie unikalna na skalę krajową. Szlak prowadzący na szczyt wiedzie przez bogate lasy, zdominowane przez buki, jodły i sosny, które tworzą zielony, gęsty baldachim, dający wędrowcom cień i orzeźwienie. Części tych lasów są pozostałością pierwotnej puszczy świętokrzyskiej, której historia sięga tysiącleci. Obszary te zostały objęte ochroną jako część Świętokrzyskiego Parku Narodowego, co pozwoliło zachować ich dziką, naturalną formę, niemal nietkniętą przez człowieka.

W różnych porach roku lasy te prezentują inne oblicza. Wiosną szczególnie imponują runo leśne i dzika roślinność, które ożywiają cały krajobraz. Występują tutaj delikatne białe zawilce gajowe, a także konwalia majowa, która swoim intensywnym zapachem wypełnia leśne powietrze. Oprócz tego można spotkać m.in. miodunkę plamistą, przebiśniegi, fiołki leśne czy barwne paprocie. W miarę zbliżania się do szczytu roślinność stopniowo zmienia się, ustępując miejsca surowym, skalistym krajobrazom.

Jednym z najbardziej charakterystycznych elementów przyrody Łysicy są gołoborza – rozległe rumowiska skalne, które rozciągają się na jej szczycie. Te formacje geologiczne, będące efektem procesów wietrzenia, składają się z dużych bloków kwarcytu, ułożonych na stokach góry. Gołoborza są symbolem Gór Świętokrzyskich, a ich surowość kontrastuje z bujnymi lasami, przez które wiedzie trasa. Niegdyś uważano je za miejsca o nadprzyrodzonej mocy, co tylko dodaje im mistycznego charakteru.

Łysica to jednak nie tylko bogata flora, ale także dom dla licznych gatunków zwierząt. Wędrując po szlaku, można spotkać ssaki takie jak sarny, które czasem przemykają między drzewami, a także dziki buszujące w runie leśnym. Lisy są tutaj częstym widokiem, a ich sprytne sylwetki czasem można dostrzec o zmroku. Warto również zwrócić uwagę na małe ssaki, takie jak jeże czy zające, które cicho przemierzają leśne ścieżki.

Jeśli chodzi o ptaki, Łysica jest prawdziwym rajem dla ornitologów. W lasach słychać nieustanny śpiew licznych gatunków, takich jak sikory, kosy czy strzyżyki, a w wyższych partiach górskich można zaobserwować większe drapieżniki, jak jastrzębie czy myszołowy. Wśród drzew od czasu do czasu słychać charakterystyczne stukanie, będące znakiem obecności dzięciołów, które poszukują owadów w starych pniach. W ścisłych rezerwatach parku, gdzie przyroda chroniona jest w sposób szczególny, można spotkać również rzadkie gatunki ptaków. Jednym z najbardziej interesujących jest orlik krzykliwy, drapieżnik o rozpiętości skrzydeł dochodzącej do 160 cm, który poluje na drobne ssaki i ptaki.

Ponadto, w lasach wokół Łysicy można natrafić na bogatą gamę owadów, a także płazów i gadów, takich jak żmija zygzakowata (jedyny jadowity wąż w Polsce) czy traszka zwyczajna. Panujący tu mikroklimat oraz duża różnorodność siedlisk sprawiają, że miejsce to stanowi ostoję dla wielu rzadkich i chronionych gatunków.

Całość tego krajobrazu sprawia, że wędrówka na Łysicę jest nie tylko wyprawą po najwyższy szczyt Gór Świętokrzyskich, ale także pełną fascynujących przyrodniczych odkryć podróżą przez jedną z najbardziej unikalnych części polskiej natury.

Trudność dojścia na szczyt

Wejście na Łysicę jest jednym z łatwiejszych w ramach Korony Gór Polski, co sprawia, że stanowi doskonały wybór zarówno dla początkujących turystów, jak i dla rodzin z dziećmi. Szlak na szczyt, oznaczony czerwonymi znakami, rozpoczyna się w Świętej Katarzynie i ma długość około 2,5 km. Trasa jest dobrze przygotowana, a jej początkowa część prowadzi przez łagodne leśne ścieżki, co pozwala na spokojne i przyjemne wędrowanie, bez większych trudności technicznych.

Dzięki stosunkowo niewielkiemu przewyższeniu i przyjaznym warunkom, Łysica to idealny cel dla osób, które dopiero zaczynają swoją przygodę z górskimi wędrówkami. Dzieci również radzą sobie dobrze na tej trasie, a różnorodność krajobrazów, od bujnych lasów po gołoborza, sprawia, że nie jest ona monotonna, co z pewnością pomaga najmłodszym utrzymać zainteresowanie. Warto jednak pamiętać, aby dobrze przygotować się do wyprawy – solidne obuwie trekkingowe będzie niezbędne, zwłaszcza na bardziej wymagających odcinkach.

Jedynym bardziej wymagającym fragmentem trasy jest ostatni odcinek, prowadzący przez kamieniste gołoborza, charakterystyczne dla Gór Świętokrzyskich. Ten teren może być wyzwaniem, szczególnie po deszczu, gdy kamienie stają się śliskie. Wymaga to większej uwagi i ostrożności, zwłaszcza dla osób starszych oraz dzieci. Nierówna powierzchnia gołoborza, choć krótka, zmusza do uważnego stawiania kroków, aby uniknąć poślizgnięcia się na luźnych kamieniach. Mimo tego, odcinek ten nie jest długi ani bardzo trudny, a widoki, które rozciągają się na szczycie, wynagradzają wszelkie trudy.

Pod względem ogólnej trudności, szlak na Łysicę oceniany jest jako łatwy do umiarkowanego, co czyni go jednym z najbardziej przystępnych szczytów Korony Gór Polski. Ze względu na stosunkowo krótki czas podejścia (około 1,5 godziny w jedną stronę), wycieczka na Łysicę idealnie nadaje się na jednodniowy wypad, który nie wymaga specjalnego przygotowania fizycznego. Można ją zaplanować jako część dłuższego pobytu w Górach Świętokrzyskich, odwiedzając inne atrakcje regionu, takie jak klasztor na Świętym Krzyżu czy pobliskie muzea w Świętej Katarzynie.

Dzięki swojemu dostępnemu charakterowi Łysica przyciąga zarówno turystów szukających łatwej i relaksującej wędrówki, jak i tych, którzy kolekcjonują szczyty Korony Gór Polski. To świetny wybór dla rodzin, grup przyjaciół czy indywidualnych wędrowców, którzy chcą spędzić czas na łonie natury, podziwiając piękno Gór Świętokrzyskich.

Ciekawostki

• Gołoborza: Są charakterystycznym elementem krajobrazu Gór Świętokrzyskich. To rozległe pola kamieni, pozbawione roślinności, które powstały na skutek erozji skał przez wietrzenie mrozowe.
• Łysica i czarownice: Z górami tymi związane są liczne legendy o czarownicach, które miały się spotykać na Łysej Górze podczas sabatów.
• Korona Gór Polski: Łysica, jako najwyższy szczyt Gór Świętokrzyskich, znajduje się na liście Korony Gór Polski. Turyści zdobywający te szczyty mogą potwierdzić swoje wejście pieczątką.

Pieczątki Korony Gór Polski

Dla kolekcjonerów pieczątek Korony Gór Polski dostępnych jest kilka miejsc, gdzie można zdobyć pamiątkową pieczątkę ze zdobycia Łysicy:

1. Na szczycie Łysicy, w klubowej skrzyneczce znajduje się nowa pieczątka (informacja z 29 czerwca br.).
2. Święta Katarzyna:
   • Wejście do Świętokrzyskiego Parku Narodowego.
   • Ośrodek Wypoczynkowy „Jodełka”.
   • Muzeum Minerałów i Skamieniałości.
   • Kościół św. Katarzyny DiM.
   • Niepubliczne Szkolne Schronisko Młodzieżowe “Tanie Spanie” przy ul. Świętokrzyskiej 2.
   • Galeria Rękodzieła w centrum miejscowości.
3. Kakonin: Pieczątka dostępna w Chacie Kaka, tuż przy szlaku.
4. Sklepik z pamiątkami naprzeciwko wejścia do Świętokrzyskiego Parku Narodowego w Świętej Katarzynie oferuje dwie pieczątki – Łysicy i Skały Agaty.

Podsumowanie

Łysica, choć niewysoka, to szczyt pełen uroków i ciekawostek. Malownicza trasa, bogata przyroda oraz liczne legendy czynią tę górę atrakcyjną destynacją zarówno dla doświadczonych turystów, jak i rodzin z dziećmi. Wędrówka na Łysicę to świetna okazja, by poznać piękno Gór Świętokrzyskich i poczuć atmosferę tego mistycznego regionu.